Dự kiến tham dự hội thảo có trên 300 đại biểu đại diện cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng; một số ban, bộ, ngành; các đơn vị quân đội; các học viện, nhà trường trong và ngoài quân đội; Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 7; các quân khu, quân đoàn và lãnh đạo Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Đồng Nai…

* Ký ức không quên…

Trung tướng, Anh hùng lực lượng vũ trang (LLVT) nhân dân Phạm Xuân Thệ, nguyên Trung đoàn phó Trung đoàn 66, Sư đoàn 304 trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, nguyên Tư lệnh Quân đoàn 2 - quân đoàn chủ lực đảm nhiệm hướng Đông Nam nhớ lại, sau khi giải phóng và làm chủ TX.Hàm Tân (tỉnh Bình Thuận), ông chỉ huy trực tiếp Tiểu đoàn 7, thuộc Trung đoàn 66 chi viện Trung đoàn 9 đánh vào căn cứ Nước Trong (khu vực gần Trường sĩ quan lục quân 2 ngày nay).

Theo lãnh đạo Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, sự phối hợp chặt chẽ của LLVT, nhân dân Đồng Nai, Quân đoàn 2 - chủ lực đảm nhiệm hướng Đông Nam trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử - đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ: Đập tan tuyến phòng thủ của địch ở Đông Nam Sài Gòn, nhanh chóng tiến vào Dinh Độc Lập, cùng các lực lượng chủ lực bắt giữ nội các và buộc Tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng không điều kiện, kết thúc thắng lợi Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước…

Căn cứ Nước Trong là một địa điểm trọng yếu nên địch tăng cường phòng ngự chặt chẽ, quyết tâm tử thủ nên bố trí canh gác cẩn mật bằng hệ thống dây thép gai, đào hào sâu. Xe tăng và bộ binh của ta chỉ có thể đánh vào thẳng cổng chính. “Chiều 26-4, Tiểu đoàn 7 chúng tôi cùng các đơn vị phối hợp tập trung hỏa lực đánh mạnh vào căn cứ Nước Trong đến chiều tối 28-4 giải phóng căn cứ Nước Trong; đồng thời, quân ta làm chủ quận lỵ Long Thành” - trung tướng Phạm Xuân Thệ nhớ lại.

Trung tướng Phạm Xuân Thệ xúc động nói: “Về thăm lại chiến trường xưa, dâng nén hương thơm tri ân các đồng đội của mình đã hy sinh cho độc lập tự do của Tổ quốc, tôi thực sự xúc động khi được biết, hằng ngày những người quản trang tại Nghĩa trang liệt sĩ H.Long Thành vẫn cúng cơm cho các liệt sĩ - việc này không phải nơi nào cũng làm được”.

Cũng theo thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, hướng Đông Nam được tổ chức đội hình thọc sâu binh chủng hợp thành rất mạnh với các đơn vị: Lữ đoàn Tăng thiết giáp 203 làm nòng cốt; lực lượng bộ binh của Trung đoàn 66, Sư đoàn 304; lực lượng pháo binh (pháo bắn thẳng, pháo tầm xa, lực lượng pháo cao xạ, công binh bảo đảm). Đặc biệt là lực lượng đặc công có vị trí rất quan trọng, đã phát huy khả năng “luồn sâu, đánh hiểm”, đánh chiếm và giữ được các cây cầu, các căn cứ án ngữ của địch trên các trục đường tiến công của Quân đoàn 2 vào Sài Gòn, góp phần giảm tổn thất cho các lực lượng đột kích.

Nguyên Trung đội trưởng Trung đội 2, Đại đội 11, Trung đoàn 101, Sư đoàn 325, đại tá Nguyễn Quốc Chính kể lại, rạng sáng 26-4, quân ta bắt đầu tiến đánh một số điểm tại chi khu và quận lỵ Long Thành. Trận đánh diễn ra ác liệt giữa ta và địch; nhiều đồng chí hy sinh; địch quyết tâm tử thủ quận lỵ Long Thành (khu vực tháp nước Long Thành ngày nay) nên chúng nã đạn xối xả về phía quân ta.

Trước tình thế đó, Trung đoàn 101 đã họp, phối hợp cùng đơn vị pháo 100mm đi đầu bắn vào tháp nước, hỏa lực của đơn vị bắn mạnh vào ổ đề kháng của địch và các khu vực xung quanh khiến chúng rối loạn đội hình. Chớp thời cơ, Đại đội 5 và Đại đội 7 (Trung đoàn 101) xung phong đánh chiếm mục tiêu, phối hợp với Tiểu đoàn 3 tiến công đánh thẳng vào trung tâm chỉ huy - nhà quận trưởng Long Thành.

“Địch quyết tử thủ phản kháng liên tục, chúng lợi dụng nhà cao tầng và các ngõ ngách ném lựu đạn, bắn mạnh vào đội hình của ta. Chỉ huy đơn vị ra lệnh cho đại đội hỏa lực chọn vị trí thuận lợi, nã đạn vào trung tâm chỉ huy, uy hiếp tinh thần và áp sát mục tiêu kiên cố. Bọn địch trong trung tâm chỉ huy hoảng loạn, một số tháo chạy ra ngoài. Sau 2 ngày chiến đấu ác liệt đến chiều 28-4-1975, quận lỵ Long Thành (H.Long Thành ngày nay) hoàn toàn được giải phóng, mở đường tiến công hướng Đông Nam vào giải phóng Sài Gòn” - đại tá Nguyễn Quốc Chính nhấn mạnh.

* Khẳng định tầm chiến lược hướng Đông Nam

Theo PGS-TS Nguyễn Văn Sáu, Phó viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, hướng Đông Nam trên địa bàn Đồng Nai là một trong những mũi, hướng tiến công hệ trọng, hướng kẻ thù bố trí nhiều lực lượng mạnh, quyết tâm tử thủ.

Đây là hướng đánh được giao cho Quân đoàn 2 đảm nhiệm tiến công tiêu diệt địch ở tả ngạn sông Đồng Nai, đánh chiếm căn cứ Nước Trong, căn cứ Long Bình, chi khu Long Thành, Nhơn Trạch, Thành Tuy Hạ… Hướng tiến công chính diện từ Đông Bắc Long Thành - Nước Trong tới trung tâm TP.Sài Gòn, mở cánh cửa Đông Nam vào giải phóng Sài Gòn.

Ủy viên Ban TVTU, Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh, đại tá Vũ Văn Điền cho biết, phối hợp chặt chẽ với lực lượng chủ lực đánh vào giải phóng Sài Gòn trên hướng Đông Nam, LLVT Đồng Nai đã kịp thời có mặt ở những mũi, hướng trọng điểm, góp phần hoàn thành thắng lợi chiến dịch tiến công.

Cụ thể, ngày 8-4-1975, phối hợp cùng Tiểu đoàn 81, Lữ đoàn Biệt động 316 tập kích căn cứ Nước Trong, đánh hủy diệt 71 xe quân sự, hầu hết là xe tăng, thiết giáp. Trên hướng quốc lộ 15 - Long Thành, Đại đội 1, Đại đội 27 bộ đội địa phương và du kích liên tục chống địch càn quét, đồng thời thọc sâu mũi vũ trang tuyên truyền ở Phước Nguyên, An Lợi, TT.Long Thành, củng cố lực lượng chuẩn bị phát động quần chúng đấu tranh. Khi thời cơ đến, tại H.Nhơn Trạch, Đại đội 240 huyện và du kích tiếp tục bao bố địch ở Phú Hội, đắp mô, gài trái, phục kích đánh địch cắt đứt từng đoạn tỉnh lộ 17, 19…

“Ngoài ra, LLVT tỉnh còn tích cực tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Tỉnh ủy, Tỉnh đội Biên Hòa khẩn trương tập trung LLVT, bán vũ trang và quần chúng phối hợp chặt chẽ cùng Quân đoàn 2 tấn công đồng loạt, quét sạch địch trong các chi khu, căn cứ: Long Thành, Nhơn Trạch, Thành Tuy Hạ, Nước Trong, tổng kho Long Bình, Yếu khu Trảng Bom… và toàn bộ bộ máy kìm kẹp của địch từ ấp, xã đến tỉnh” - đại tá Vũ Văn Điền, Ủy viên Ban TVTU, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh nhấn mạnh.

Theo lãnh đạo Bộ CHQS tỉnh, phát huy truyền thống 75 năm xây dựng, chiến đấu, chiến thắng và trưởng thành của LLVT tỉnh cùng với kỷ niệm 46 năm Ngày Giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, Đảng ủy, Bộ CHQS tỉnh tiếp tục quán triệt sâu sắc nghị quyết đại hội Đảng các cấp nhiệm kỳ 2020-2025. Đồng thời, vận dụng những kinh nghiệm, bài học quý báu được rút ra từ hội thảo Hướng Đông Nam trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử trong xây dựng LLVT tỉnh vững mạnh, luôn chủ động, sẵn sàng chiến đấu cao.

Trong đó, trước mắt tập trung cùng các lực lượng chức năng, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026. Tiếp tục tham mưu giúp Tỉnh ủy, UBND tỉnh lãnh đạo thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quân sự quốc phòng địa phương năm 2021; xây dựng nền quốc phòng toàn dân và LLVT tỉnh vững mạnh về mọi mặt, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao.

Theo PGS-TS Nguyễn Văn Sáu, Phó viện trưởng Viện Lịch sử quân sự Việt Nam, với khoảng 80 tham luận cùng nhiều ý kiến tọa đàm, trao đổi của các tướng lĩnh quân đội, các nhân chứng lịch sử đã từng tham gia trực tiếp hướng Đông Nam, hội thảo Hướng Đông Nam trên địa bàn tỉnh Đồng Nai trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử sẽ tiếp tục làm sâu sắc vai trò quan trọng của hướng Đông Nam trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Đồng thời, tiếp tục khẳng định tầm chiến lược, chủ trương đúng đắn, sáng suốt của Ban chấp hành Trung ương Đảng Lao động Việt Nam khi nắm bắt thời cơ, hạ quyết tâm chiến lược mở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Qua đó, khẳng định vai trò, sự phối hợp của lực lượng vũ trang và nhân dân địa phương trong thắng lợi chung của dân tộc; đánh giá, rút ra nhiều bài học kinh nghiệm lịch sử, vận dụng và phát huy giá trị của những bài học kinh nghiệm quý trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.