Đừng nghĩ "luật" là xa vời - đó là "chỉ dẫn sinh tồn" thời bình
Nhiều người có tâm lý rằng Luật PCCC là thứ gì đó "trên giấy", chỉ dành cho các doanh nghiệp, các chung cư cao tầng, hoặc chỉ để đối phó khi có đoàn kiểm tra. Đây là sai lầm chết người đầu tiên.
Luật PCCC (hiện hành là Luật PCCC 2001 và Luật sửa đổi, bổ sung 2013) cùng các Nghị định hướng dẫn (như Nghị định 136/2020/NĐ-CP) được viết ra từ chính những vụ cháy đẫm nước mắt. Tinh thần cốt lõi của bộ luật này không phải để "làm khó" người dân, mà là để bảo vệ tài sản và mạng sống của chính bạn, đảm bảo an toàn xã hội.
Về cơ bản, pháp luật quy định rõ ràng:
1. PCCC là trách nhiệm của toàn dân: Luật nêu rõ "Phòng cháy và chữa cháy là trách nhiệm của mỗi cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân". Điều này có nghĩa là bạn không thể phó mặc sự an toàn của mình cho lính cứu hỏa. Bạn chính là người lính cứu hỏa đầu tiên và quan trọng nhất tại nơi bạn sống và làm việc.
2. Ưu tiên phòng ngừa: Triết lý của luật là "lấy phòng ngừa làm chính". Mọi quy định về thiết kế, xây dựng, sử dụng điện, nguồn lửa... đều nhằm mục đích dập tắt nguy cơ ngay từ khi nó còn là "que diêm".
3. Bốn tại chỗ: Lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ, chỉ huy tại chỗ và hậu cần tại chỗ. Đây là nguyên tắc vàng, bởi 5 phút đầu tiên (thời gian vàng) kể từ khi đám cháy bùng phát sẽ quyết định tất cả. Nếu lực lượng tại chỗ (chính là bạn) không xử lý được, mọi thứ gần như là quá muộn khi lính cứu hỏa chuyên nghiệp đến nơi.
4. Điều kiện an toàn bắt buộc: Mọi cơ sở (từ nhà ở kết hợp kinh doanh đến nhà xưởng) đều phải đảm bảo các điều kiện an toàn PCCC: có lối thoát nạn, có phương tiện PCCC (bình cứu hỏa, hệ thống báo cháy...), nguồn điện, nguồn lửa phải được quản lý chặt chẽ, và phải có người được huấn luyện nghiệp vụ PCCC.
Pháp luật PCCC chính là tấm "lá chắn" cuối cùng. Khi bạn tuân thủ, bạn đang tự trang bị cho mình vũ khí. Khi bạn làm ngơ, bạn đang tự tay vứt bỏ lá chắn đó.
Những hành vi "quen mắt" đang gieo mầm thảm họa và cái giá phải trả
Chúng ta thường nghĩ vi phạm PCCC là cái gì đó to tát, nhưng thực tế, nó nằm ngay trong những thói quen hàng ngày. Và pháp luật hiện nay (đặc biệt là Nghị định 144/2021/NĐ-CP) có chế tài cực kỳ nghiêm khắc cho những hành vi này.
1. "Chuồng cọp", "lồng sắt" bịt kín lối thoát nạn:
Hành vi thường gặp: Vì lo sợ trộm cắp, nhiều gia đình (đặc biệt là nhà ống, chung cư cũ) hàn sắt kiên cố bịt kín ban công, sân thượng, cửa sổ. Họ vô tình biến ngôi nhà của mình thành một "cỗ quan tài" không lối thoát khi có cháy.
Hậu quả pháp lý: Đây là hành vi "gây cản trở lối thoát nạn".
Hành chính: Phạt tiền từ 3.000.000 đến 5.000.000 đồng (theo Điều 44, NĐ 144). Đồng thời, buộc phải "khôi phục lại tình trạng ban đầu" (tức là phải tháo dỡ).
Hình sự: Đây mới là cái giá đắt nhất. Nếu hành vi này dẫn đến hậu quả nghiêm trọng khi cháy xảy ra (gây chết người, thiệt hại tài sản lớn), người chủ hộ, người ra quyết định "bịt lối" hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội vi phạm quy định về PCCC (Điều 313 Bộ luật Hình sự), với mức phạt tù từ 07 đến 12 năm, thậm chí lên đến 20 năm hoặc tù chung thân nếu gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
2. Tiếc tiền mua/bảo dưỡng bình cứu hỏa:
Hành vi thường gặp: Cơ sở kinh doanh, nhà trọ, thậm chí hộ gia đình không trang bị phương tiện PCCC, hoặc trang bị cho có (bình hết hạn, hỏng hóc, để ở góc khuất).
Hậu quả pháp lý:
Hành chính: Phạt tiền rất nặng. Ví dụ, không trang bị phương tiện PCCC theo quy định có thể bị phạt từ 3.000.000 đến 10.000.000 đồng (tùy mức độ). Nếu phương tiện hỏng hóc, không kiểm tra, bảo dưỡng, phạt từ 1.500.000 đến 3.000.000 đồng (Điều 44, NĐ 144).
Đình chỉ hoạt động: Đối với cơ sở kinh doanh, vi phạm nghiêm trọng về trang bị PCCC là lý do đủ để bị tạm đình chỉ hoặc đình chỉ hoạt động cho đến khi khắc phục xong. Đây là đòn giáng mạnh vào kinh tế.
3. Thờ cúng, đun nấu, sử dụng điện tùy tiện:
Hành vi thường gặp: Đốt vàng mã không có người trông coi, để gần vật liệu dễ cháy. Câu móc điện bừa bãi, dùng một ổ cắm cho quá nhiều thiết bị công suất lớn (bếp từ, ấm siêu tốc, máy giặt...). Sạc xe điện, điện thoại qua đêm ngay gần lối ra vào.
Hậu quả pháp lý: Đây là hành vi "vi phạm quy định về PCCC trong sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt, thiết bị điện".
Hành chính: Phạt tiền từ 3.000.000 đến 5.000.000 đồng (Điều 30, NĐ 144).
Bồi thường thiệt hại & Hình sự: Nếu hành vi này (ví dụ: chập điện do quá tải, quên tắt bếp gas...) gây cháy, bạn phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho hàng xóm (nếu cháy lan). Và nếu gây thiệt hại nghiêm trọng (chỉ cần từ 100 triệu đồng trở lên, hoặc gây chết 01 người), bạn sẽ bị khởi tố hình sự theo Điều 313, bất kể bạn có cố ý hay không.
4. Cản trở xe cứu hỏa, chiếm dụng nguồn nước chữa cháy:
Hành vi thường gặp: Đậu xe ô tô trước miệng họng cứu hỏa. Chiếm dụng vỉa hè, lòng đường (nơi xe cứu hỏa tiếp cận) để kinh doanh.
Hậu quả pháp lý: Hành vi "cản trở giao thông phục vụ PCCC" hoặc "gây cản trở việc sử dụng nước chữa cháy" sẽ bị phạt tiền từ 1.500.000 đến 3.000.000 đồng (Điều 45, NĐ 144). Mỗi giây xe cứu hỏa bị cản trở là "thời gian vàng" của người bị nạn trôi đi.
Đừng để "giá như" là câu nói muộn màng nhất
Quy định của pháp luật về PCCC không phải là những con chữ vô hồn. Chúng là hàng rào bảo vệ, là kim chỉ nam cho sự an toàn. Khi bạn tuân thủ pháp luật PCCC, bạn không chỉ đang làm tròn nghĩa vụ công dân, mà bạn đang thực hiện quyền được sống, quyền được an toàn của chính mình và bảo vệ những người xung quanh.
Cái giá của sự lơ là không chỉ là vài triệu đồng tiền phạt hành chính. Cái giá đó là sự đình chỉ kinh doanh, là sự sụp đổ của cơ nghiệp. Và cái giá đắt nhất, không gì bù đắp nổi, là những năm tháng tù tội vì Tội vô ý gây hậu quả nghiêm trọng, và là nỗi ám ảnh, ân hận tột cùng khi mất đi người thân.
"Bà hỏa" có thể ghé thăm bất cứ lúc nào, nhưng sự chuẩn bị và ý thức tuân thủ pháp luật của bạn sẽ quyết định kết cục của chuyến viếng thăm đó: nó chỉ là một sự cố nhỏ, hay là một thảm kịch.
Bốn việc cần làm ngay để an toàn
Để "an toàn" không chỉ là khẩu hiệu, các chuyên gia cảnh báo bạn cần hành động ngay hôm nay:
1. Mở lối thoát hiểm "sinh tử":
Nhà ở: Tuyệt đối không được bịt kín lối thoát thứ hai (ban công, cửa sổ, sân thượng). Nếu làm "chuồng cọp", bắt buộc phải có cửa thoát hiểm (cửa có chốt mở dễ dàng từ bên trong) và tất cả thành viên gia đình phải biết vị trí, cách mở.
Nhà trọ/Kinh doanh: Lối đi, hành lang, cầu thang phải luôn thông thoáng, không được để hàng hóa, vật dụng cản trở.
2. Trang bị "vũ khí" tối thiểu:
Mỗi gia đình, đặc biệt là nhà tầng, nhà ống, phải có ít nhất 01-02 bình chữa cháy (bột hoặc CO2) và đặt ở nơi dễ thấy, dễ lấy (gần cửa ra vào, bếp).
Trang bị thêm các thiết bị cảnh báo sớm như chuông báo khói (rất rẻ nhưng cực kỳ hiệu quả khi bạn đang ngủ), mặt nạ phòng độc.
Đầu tư búa thoát hiểm (để phá cửa kính) nếu ở chung cư hoặc nhà có "chuồng cọp".
3. Tập thói quen "an toàn điện":
Kiểm tra hệ thống điện định kỳ. Không câu móc bừa bãi.
Tắt các thiết bị điện không cần thiết, rút sạc (đặc biệt là xe điện) trước khi đi ngủ hoặc ra khỏi nhà.
Không để bếp gas, khu vực thờ cúng gần các vật liệu dễ cháy. Luôn có người trông coi khi đun nấu, thắp hương.
4. Học kỹ năng, không học đối phó:
Cả gia đình phải biết cách sử dụng bình cứu hỏa.
Dạy trẻ em kỹ năng thoát hiểm: làm sao để gọi 114, làm sao để di chuyển thấp khi có khói, làm sao để dùng khăn ướt bịt mũi...
Thực hành một kế hoạch thoát hiểm: Nếu có cháy ở tầng 1, lối thoát là gì? Nếu cháy ở tầng trên, lối thoát là gì? Mọi người tập trung ở đâu sau khi thoát ra?
Chúng ta hãy cùng nhau xây dựng một môi trường sống An toàn – Minh bạch - Thượng tôn Pháp luật. Việc chấp hành nghiêm quy định về PCCC không chỉ bảo vệ bạn và gia đình mà còn bảo vệ cả cộng đồng, góp phần giữ gìn bình yên cho địa phương và cả nước.
Hãy tin tưởng, phối hợp và cùng lực lượng Công an nhân dân thực hiện tốt nhiệm vụ này – vì một Việt Nam vững mạnh, văn minh, pháp quyền và an toàn.